کار با دانش آموزان خجالتی و کم‌رو هم برای معلمین و هم برای والدین می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. شما به عنوان والدین یا معلم این دانش آموزان باید به آن‌ها کمک کنید تا بر حس خجالت خود غلبه کنند. شما باید بدانید که چه کارهایی را می‌توانید انجام دهید تا کودک خود را از خجالتی‌بودن دور کنید. بنابراین چگونه می‌توانید از دانش آموزان خجالتی حمایت کنید تا اعتمادبه‌نفس خود را به دست آورند و به کلاس درس بپیوندند؟ در این مقاله از مدرسه ایران اروپا با ما همراه باشید تا راهکارهای مؤثر برای کاهش کم رویی دانش آموزان را به شما معرفی کنیم.

کم رویی چیست؟

تقریباً همه کودکان در مواقعی خجالتی رفتار می‌کنند، به خصوص زمانی که با فرد یا موقعیت جدیدی روبرو می‌شوند. به طور کاملاً طبیعی، اکثر کودکان وقتی با موقعیت جدیدی مواجه می‌شوند، زمانی را صرف می‌کنند تا بفهمند که چه کاری باید انجام دهند و چه کاری انجام ندهند! با گذشت زمان، بیشتر کودکان در موقعیت جدید یا با فردی که اخیراً ملاقات کرده‌اند، احساس راحتی می‌کنند و بنابراین، رفتاری برون‌گرا، آرام‌تر و مطمئن‌تر از خود نشان می‌دهند. با این حال، برخی از کودکان بسیار دیرتر از سایر کودکان، با اطرافیان گرم می‌گیرند.

کودکانی که خجالتی هستند، ممکن است وقتی معلم یا همکلاسی با آن‌ها صحبت می‌کند، حتی بعد از گذشت هفته‌ها از شروع مدرسه، نتوانند پاسخی بدهند یا ممکن است پاسخ تک کلمه‌ای بدهند، خیلی آرام صحبت کرده و از تماس چشمی خودداری کنند. این کودکان ممکن است در نزدیکی کودکان دیگر بنشینند؛ اما هرگز به بازی آن‌ها نمی‌پیوندند. کودکان خجالتی ممکن است در مدرسه پرتنش یا پریشان به نظر برسند، زیرا نگران این هستند که در مرکز توجه قرار گیرند یا کاری خجالت‌آور انجام دهند. والدین هرگز نمی‌بینند که بچه‌ها در خانه لبخند بزنند، بخندند و با اعضای خانواده گپ بزنند. این رفتارها نشانه‌ای از کم رویی دانش آموزان است!

علائم کم رویی دانش آموزان چیست؟

کودکان خجالتی حداقل 3 یا 4 مورد از رفتارهای زیر را در پیش دبستانی یا دبستان نشان می‌دهند:

• خیلی کم داوطلب برای پاسخ‌دادن به سؤالات معلم می‌شوند یا اصلاً داوطلب نمی‌شوند.
• دستورالعمل‌ها را دنبال می‌کنند؛ اما به آن‌ها پاسخ شفاهی نمی‌دهند.
• هنگامی که با او صحبت می‌شود، سعی می‌کند از پاسخ‌دادن طفره برود.
• تماشا می‌کنند؛ اما در فعالیت‌های سرگرم‌کننده با کودکان دیگر همراهی نمی‌کنند.
• سعی می‌کنند تماس چشمی کمی داشته باشند یا اصلاً ارتباط چشمی برقرار نکنند.
• با صدایی بسیار آرام صحبت می‌کنند که اطرافیان صدای آن‌ها را نشنوند.
• فقط وقتی داوطلب برای بحث در کلاس درس می‌شوند که مجبور باشند.

چهار مشکل وجود دارد که ممکن است شبیه به خجالتی‌بودن باشند؛ اما در واقع کم رویی نیستند! در این موارد، نظر یک متخصص می‌تواند مفید باشد. چهار مشکلی که ممکن است شبیه خجالتی‌بودن به نظر برسند، عبارت‌اند از:

1. ناشنوایی: این مورد برای کودکان بسیار کوچک و نوزادان در نظر گرفته می‌شود. اگر کودک به هیچ وجه به صداهای بلند یا کسی که پشت سر او نام او را صدا می‌کند، پاسخ نمی‌دهد، این احتمال را در نظر بگیرید. 
2. اوتیسم: اگر کودک رفتارهای عجیب و غریبی از خود نشان می‌دهد، مانند تکان دادن دست یا تکرار چند حرکت دیگر، عصبانیت‌های مکرر یا اغلب صداهای نامفهوم از خود نشان می‌دهد، این احتمال را در نظر بگیرید. به طور کلی، کودکان خجالتی غیر از زمانی که در موقعیت‌های اجتماعی خاص قرار دارند، عادی رفتار می‌کنند.
3. افسردگی: معلم باید از والدین بپرسد که کودک معمولاً در خانه چطور رفتار می‌کند یا آیا افسرده یا مضطرب به نظر می‌رسد یا خیر. کودکان خجالتی معمولاً در خانه، شاد و با اعتمادبه‌نفس به نظر می‌رسند و رفتار می‌کنند. در این شرایط باید این احتمال را در نظر بگیرید.
4. تأخیر گفتاری: اگر کودک سعی می‌کند صحبت کند و با سایر بچه‌ها در فعالیت‌ها شرکت کند و داوطلب شود و به همان سرعت دیگران در صف قرار بگیرد، این امکان را در نظر بگیرید. کودکان خجالتی در خانه به طور معمول صحبت می‌کنند، بنابراین اگر معلمین از والدین سؤال بپرسند و والدین بگویند که کودک در خانه واضح صحبت نمی‌کند، مشکل بیشتر به تأخیر گفتار مربوط است تا خجالتی بودن!

علت کم رویی دانش آموزان چیست؟

وقتی صحبت از برخورد با دانش‌ آموزان خجالتی به میان می‌آید، درک ریشه‌ موضوع، راه خوبی برای شروع است. دانشمندانی که خجالتی بودن را مورد مطالعه قرار داده‌اند، تخمین می‌زنند که 30 درصد از افرادی که ما آن‌ها را خجالتی توصیف می‌کنیم، به یک دلیل ساده این‌گونه رفتار می‌کنند: ژنتیک! دانش ‌آموزان دیگر ممکن است علائم خجالتی‌بودن را نشان دهند، زیرا در یک محیط جدید و ناآشنا هستند: اغلب در کودکان کوچک‌تر که تازه وارد مدرسه شده‌اند یا دانش ‌آموزانی که تازه وارد منطقه شده‌اند، رایج است.

دکتر نیکی لاچرزا-درو، روانشناس دارای مجوز از آلندیل، نیوجرسی، می‌گوید دلیل کم رویی دانش آموزان در گذشته آن‌ها ریشه دارد. او می‌گوید خجالتی‌بودن معمولاً از جایی به وجود نمی‌آید و بیشتر والدین و معلمان در پیش دبستانی یا مهدکودک باعث به وجود آمدن این حس در کودکان می‌شوند.

گاهی اوقات دلیل جدی‌تری برای کم رویی کودکان وجود دارد و والدین باید با یک پزشک متخصص مشورت کنند.

لاچرزا-درو می‌گوید: «دانش‌ آموز باید به‌ طور مناسب تحت معاینه و آزمایش قرار بگیرد تا احتمال اختلال یادگیری یا سایر اختلالات رشد عصبی رد شود. معلمین باید به جای واکنش نشان دادن، فعال باشند و سعی کنند دانش آموزان را بشناسند.»

تأثیرات کم رویی کودکان روی زندگی آن‌ها

اثرات ناگوار خجالتی‌بودن عبارت‌اند از عصبی بودن، کاهش روابط دوستانه، تداخل در یادگیری و کاهش فرصت‌ها برای تمرین و بهبود مهارت‌های اجتماعی. وقتی یک کودک خجالتی به سن 9 یا 10 سالگی می‌رسد، همسالان او ممکن است کودک را غیرعادی تصور کنند. این به نوبه خود می‌تواند تأثیرات منفی بر عزت نفس کودک داشته باشد. 

از سوی دیگر، کودکان خجالتی کمتر از سایر کودکان صحبت می‌کنند: شاید به این دلیل که نمی‌خواهند با انجام کاری اشتباه، توجه دیگران را به خود جلب کنند. اگرچه این حس در برخی از کودکان با افزایش سن از بین می‌رود، برخی دیگر در تمام طول زندگی خود به طرز دردناکی خجالتی می‌مانند!

معلمان چه کمکی می‌توانند به کم رویی دانش آموزان کنند؟

معلمان می‌توانند تأثیر منفی یا مثبتی روی کودکان خجالتی داشته باشند. معلمانی که رفتار خجالتی را عمدی یا کینه توزانه تفسیر می‌کنند، ممکن است کودک را به دلیل سکوت در هنگام خواندن آواز یا صحبت تنبیه کنند. تنبیه رفتار خجالتی، احتمال آسیب عاطفی به کودک را بیشتر و بیشتر می‌کند.

معلمانی که کمک به کودکان را به عنوان یک پروژه رشدی شبیه به کمک به کودکان در یادگیری خواندن یا به اشتراک گذاشتن اسباب‌بازی‌ها می‌بینند، ممکن است تأثیر مثبتی بر کم رویی دانش آموزان داشته باشند.

معلمان می‌توانند از 9 استراتژی زیر برای کمک به کودکان خجالتی استفاده کنند تا برونگراتر شده و از شر این مشکل خلاص شوند:

۱. کودکان را در گروه‌های کوچک دیگر قرار دهید و آن‌ها را به فعالیتی هدایت کنید که نیاز به تعامل دارد

کودکان را به صورت جفت انتخاب کرده یا در گروه‌های کوچک دیگر قرار دهید و از آن‌ها بخواهید فعالیتی را انجام دهند که نیاز به تعامل دارد. برای کودکان خردسال می‌توانید اسن فعالیت‌ها را در نظر بگیرید: دانش آموزان را با هم جفت کنید و از آن‌ها بخواهید که وقتی به جایی خارج از کلاس می‌روند، دست یکدیگر را بگیرند. از دو کودک بخواهید که یک روز با هم بازی کنند. با دو یا سه دانش آموز، یک بازی گروهی، مانند نمایش احساسات یا یک بازی فانتزی، مانند نجات جان افراد توسط آتش نشان‌ها را انجام دهید.

۲. تعامل سریع بین کودکان ایجاد کنید

تعامل سریع بین کودکان یکی از روش‌های از بین بردن کم رویی دانش آموزان است. یکی از راه‌های انجام این کار، این است که از کودک خجالتی بخواهید تا کلماتی را به شخص دیگری بگوید، به عنوان مثال: «از آن پسر بپرس اسمش چیست» یا، «اگر پاسخ سؤالی را نمی‌دانی، می‌توانی بگویی، «نمی‌دانم» یا، «بگویی که شما هم می‌خواهی بازی کنی». 

اگر صحبت کردن توسط یک کودک خجالتی در حال حاضر امکان‌پذیر نیست، ارتباط غیرکلامی را تشویق کنید. تکان دادن دست به عنوان سلام‌کردن، بسیار بهتر از پاسخ ندادن به سلام یک فرد دیگر است. راه دیگر تشویق شامل صحبت با دو کودک به گونه‌ای است که آن‌ها را تشویق می‌کند تا با هم صحبت کنند، به عنوان مثال: «کریستین، من می‌بینم که تو داری وانمود می‌کنی که دکتر هستی. بن یک بیمار عالی می‌شود. بن، به دکتر بگو کجات درد می‌کنه.» یا «جزریل، تو یک سگ داری و نیکی هم یک سگ داره. اسم سگت را به او بگو.» این رویکرد شبیه به رفتار به عنوان یک میزبان مهمانی خوب است!

۳. به کودکان خجالتی زمان زیادی بدهید

به کودکان خجالتی زمان زیادی بدهید تا به سؤالات پاسخ دهند یا در بحث کلاسی شرکت کنند. عجله نداشته باشید که به جای آن‌ها صحبت کنید. صبور باشید. ممکن است مدتی طول بکشد تا کودک بر اضطراب خود غلبه کرده و صحبت کند. اگر کودک پس از گذشت چند ثانیه پاسخ نداد، به آرامی به سراغ کودک یا فعالیت بعدی بروید.

۴. همدلی و درک را نشان دهید

برای از بین بردن کم رویی دانش آموزان بهتر است همدلی و درک خود را به آن‌ها نشان دهید. با اظهار نظر دقیق در مورد احساسات ظاهری یک کودک خجالتی، مانند عصبی بودن یا خجالت‌کشیدن، می‌توانید به کودک کمک کنید تا یاد بگیرد که آن احساسات را شناسایی کند. با صحبت در مورد احساسات مشابهی که خودتان اخیراً یا در دوران کودکی تجربه کرده‌اید، می‌توانید به کودک نشان دهید که این احساسات خوب هستند و صحبت کردن در مورد آن‌ها کاملاً درست است. شناسایی و صحبت در مورد احساسات ممکن است به کودک در کنترل آن‌ها کمک کند.